Kalk in de winter

Werken met kalk in de winter: Tips en aandachtspunten

Buiten werken met kalk, en in het bijzonder kalkmortel, in de winter kan een uitdaging zijn vanwege de kou, het vocht en het verhoogde risico op vorstschade. In deze blog bespreken we hoe je je kunt voorbereiden, wat de risico’s zijn en hoe je je werk kunt beschermen tijdens de koudere maanden.

De impact van kou op kalkmortel

Veel bouwmaterialen, inclusief kalkmortels, raden af om te werken bij temperaturen onder de 5°C. In de winter is dit in Nederland en België een veelvoorkomende situatie.

Voor kalkmortels is temperatuur een belangrijke factor die het uithardings- en carbonisatieproces beïnvloedt. Wanneer de temperatuur daalt, vertraagt de uithardingstijd van hydraulische kalkmortels en hun vermogen om te carboniseren aanzienlijk. Bij temperaturen onder de 10°C vertraagt de sterkteontwikkeling van hydraulische kalkmortel en is bescherming tegen vorst noodzakelijk om schade te voorkomen.

Het grootste probleem bij lagere temperaturen is vorstschade.
Wanneer water in kalkmortel bevriest, zet het ongeveer 9% uit. In tegenstelling tot de meeste materialen neemt de dichtheid van water af wanneer het onder de 4°C koelt. Als de mortel te nat is, ontstaat er onvoldoende ruimte voor deze uitzetting, wat leidt tot scheuren of zelfs complete mislukking van de mortel.

Waarom vorstschade voorkomen belangrijk is
Kalkmortel heeft een tragere sterkteontwikkeling dan bijvoorbeeld cementmortels, wat betekent dat de mortel langer vatbaar is voor schade. Voor cementmortels is het al vastgesteld dat vorstschade kan optreden tot wel 10 weken na aanbrengen. Dit komt doordat het uithardingsproces vertraagt bij lage temperaturen, waardoor de sterkteontwikkeling langzamer verloopt en de mortel langer kwetsbaar blijft voor vorstschade. Voor kalkmortels, die nog langzamer harden, is een goede nabehandeling dus essentieel.

Tips voor werken met kalk in de winter

Hoewel het ideaal is om kalkwerk te plannen in de lente, zomer of herfst, is dit niet altijd haalbaar. Met de volgende voorzorgsmaatregelen kun je de risico’s van winterse omstandigheden verminderen:

1. Houd de weersvoorspellingen in de gaten
   Vermijd werkperiodes met een hoge kans op vorst binnen twee weken na het aanbrengen. Let ook op wind: harde wind kan oppervlakken sneller afkoelen of uitdrogen, zelfs als de luchttemperatuur boven nul is.
2. Zorg voor goede waterafvoer
   Controleer regenwaterafvoer op en langs het gebouw voordat je begint. Dit voorkomt dat water langs het oppervlak loopt en bevriest. Denk hierbij niet alleen aan verstopte regenpijpen en goten, maar ook aan het afschot van bestrating rondom het gebouw.
3. Gebruik stevig afgedekt steigerwerk
   Bedek steigers met doeken om wind en regen te breken. Zorg dat water vanaf de steiger van het gebouw wegloopt en plan extra droogtijd en nabehandeling in.
4. Bescherm met jutedoek
   Jute isoleert en houdt vocht vast, wat de sterkteontwikkeling ondersteunt. Houd echter een afstand tussen de mortel en het doek om schade te voorkomen. Lees hier meer over jutedoek.
5. Pas de mortelsamenstelling aan
   Overweeg toevoegingen zoals pozzolanen om de sterkteontwikkeling te versnellen. Dit is echter alleen aan te raden onder deskundig toezicht vanwege het effect op de ademende eigenschappen van de mortel. Alternatieve methoden zoals een rijkere of stijvere mix kunnen ook helpen, maar houd rekening met een moeilijkere verwerking. Leesmeer over puzzolanen hier.
6. Vermijd chemische versnellers
   Veel commerciële versnellers zijn niet geschikt voor ademende kalkmortels en kunnen problemen zoals zoutuitbloei of ongelijkmatige afwerking veroorzaken.
7. Lees onze blog: Kalkwerken het jaar rond
   In deze blog geven we een leidraad, die je ook kunt downloaden, hoe te werken met kalkproducten en externe uitdagingen en weersomstandigheden in de seizoenen. Lees meer.

Let op: Beperkingen van sterk hydraulische kalk of natuurlijke cementen
Het toevoegen van sterk natuurlijke hydraulische kalk of Romeins cement kan een snellere initiële sterkte bieden. Maar bij te grote hoeveelheden verandert dit al snel de eigenschappen van de mortel in een minder ademende en minder flexibele “cement-achtige” mortel. Dit is afhankelijk van het doel vaak niet geschikt voor restauratieprojecten waarbij kalk vereist is. Puzzolanen kunnen hier historisch gezien een betere keuze zijn, vraag deskundig advies.

Conclusie: Voorbereiding is essentieel
Het werken met kalkmortel in de winter vereist extra planning en zorg. Gebruik bovenstaande tips om de risico’s te beperken en vorstschade te voorkomen. Houd indien nodig een logboek bij met temperaturen als naslagwerk. Doe dit tijdens de werkzaamheden maar ook de periode daarna die nodig is voor de nazorg. Elk project is uniek, dus raadpleeg bij twijfel altijd een expert.

Let op: De informatie in deze blog is algemeen van aard. Voor specifieke projecten raden we aan om professioneel advies in te winnen. Kalkshop biedt een breed scala aan kalkproducten en expertise om je project succesvol te maken. Neem contact met ons op voor meer informatie!

Wil je meer weten over onze kalkproducten of hulpmiddelen voor winterse omstandigheden? Bekijk onze webshop of neem contact op.