Wat is Tadelakt en hoe doe je het

Tadelakt, een oude kalkpleister techniek uit Marokko. Kalkpleister en vooral kalk glanspleister technieken zijn de laatste jaren steeds populairder geworden. Toch zijn het geenszins nieuwe uitvindingen. De nu zo populaire technieken zijn varianten van antieke traditionele kalkpleisters. Zo is Tadelakt, een kalkstuc techniek die zo’n 2000 jaar geleden in Marokko is ontstaan en daar nog steeds zeer populair is.

Oorspronkelijk zou tadelakt zijn gebruikt om drinkwaterreservoirs af te dichten. Later veroverde de tadelakt kalkstuc de openbare badhuizen (hammams), moskeeën en paleizen. Niet alleen vanwege zijn duurzaamheid en hygiënische eigenschappen, maar ook vanwege zijn bijzondere uiterlijk. Het gebruik ervan is niet beperkt tot binnen- en buitenmuren. Tadelakt wordt in Marokko ook gebruikt voor het maken van vloeren, badkuipen, douches, wastafels, meubeloppervlakken en nog veel meer.

De originele Tadelakt kalkmortel

De kalksteen waarvan de door ons geselecteerde tadelakt wordt gemaakt komt uit de streek rond Marrakech. Door zijn geologische formatie heeft de kalksteen in deze streek een bijzondere samenstelling die het tadelakt pleisterwerk dat ervan wordt gemaakt zijn karakteristieke oppervlak geeft.

Door het branden en vervolgens blussen wordt kalksteen omgevormd tot een kalk voor pleisterwerk met een zeer hoge ondoordringbaarheid, slagvastheid en waterbestendigheid. Marokkaanse kalkstuc bestaat voor ongeveer 95 procent uit gebrande kalksteen. De resterende vijf procent bestaat uit zand, klei en as, die tijdens het verbrandingsproces ontstaat. Aangezien deze verhoudingen variëren naar gelang van het brandproces, kan de natuurlijke kleur van de tadelakt variëren van beige tot grijs. Door onze gekleurde natuurlijke aardpigmenten toe te voegen, kan een verscheidenheid van natuurlijke tinten worden verkregen.

Naast de kalkpleister is de polijstzeep onontbeerlijk voor het uitvoeren van tadelakt. Deze wordt gemaakt van de olie van zwarte olijven, waaraan de zeep ook de naam “zwarte zeep” of “savon noir” te danken heeft. De zwarte zeep wordt gebruikt om het karakteristieke fluweelachtige, glinsterende oppervlak van de kalkpleister te creëren. Bovendien heeft de zeep ook een belangrijke invloed op de eigenschappen van de tadelakt. Tijdens het polijsten dringt de zeep door tot in de diepere pleisterlagen, waar hij reageert met het kalkgehalte van de tadelakt en een hydrofobe water afwijzende laag wordt gevormd.

Gereedschap en hulpmiddelen voor Tadelakt

Traditioneel wordt Tadelakt kalkpleister aangebracht met een ceder houten spaan. Er is een reden waarom dit eenvoudige gereedschap nog steeds door veel verwerkers wordt verkozen boven moderne stalen of plastic pleisterspaan: het hout onttrekt een deel van het aanmaakwater aan het vochtige pleistermateriaal tijdens het aanbrengen. De houten spaan wordt ook gebruikt voor de eerste egalisatie. Het vermindert het vochtgehalte van het pleistermateriaal en brengt een fijne kalkslib naar het oppervlak wat een belangrijke rol speelt in de fluweelachtige glans van het Tadelakt oppervlak.

Een modern alternatief voor de houten spaan is de flexibele kunststof plakspaan. Het is gemakkelijker te hanteren en je kunt er ook hoeken en randen mee bewerken. Het nadeel van de kunststof spaan is dat deze geen vocht aan het pleisterwerk onttrekt, dat blijft op het oppervlak liggen en kan tot ongewenste blaasvorming kan leiden.

Naast een kwast is een spray flacon zeer geschikt voor het opbrengen van de olijfoliezeep. Een zeer belangrijk gereedschap bij tadelakt werk is de polijststeen. In de regel wordt hiervoor een halfedelsteen gebruikt; bijzonder hoogwaardige polijststenen zijn onder meer agaat en tijgeroog. De hardheid van de steen is doorslaggevend hoe harder hij is, hoe geschikter. De polijststeen moet een minimaal gebogen oppervlak hebben en gemakkelijk vast te pakken zijn. Deze polijststenen worden in ons atelier op traditionele wijze met de hand geslepen.

Geschikte oppervlakken voor Tadelakt

In Marokko word Tadelakt pleister traditioneel aangebracht op een ondergrond van klei. Klei is een uitstekend substraat omdat het vocht kan absorberen, waardoor de kalkstuc gelijkmatig kan drogen. Naast ondergronden van klei zijn ook ruwe, alkalische ondergronden zoals beton, kalk- of cementgebonden pleisters geschikt voor Tadelakt pleisters. Gipsplaten of gasbetonblokken kunnen ook met Tadelakt worden behandeld als een hechtprimer wordt gebruikt. Het aanbrengen van onze natuurlijke tegellijm op putkalk basis met een getande spaan is voor dit doel zeer succesvol gebleken. Ondergronden zoals hout en plaatmateriaal zijn ongeschikt.

Hoe verwerk ik Tadelakt

Aangezien Tadelakt pleister in poedervorm verkrijgbaar is, moet het indien mogelijk een paar uur tot maximaal een nacht weken, d.w.z. met water worden vermengd. Door het daarop volgende roeren krijgt de mortel een romige consistentie. Gemengde Tadelakt kan tijdelijk bewaard worden in luchtdichte verpakking om te voorkomen dat het uitdroogt.

Voordat het pleisterwerk op de muur kan worden aangebracht, moet het worden voorbevochtigd. Enerzijds zorgt dit voor een voldoende hechting tussen de ondergrond en het pleister, anderzijds wordt door het voor bevochtigen voorkomen dat de ondergrond te veel water aan het verse pleister onttrekt en het gladmaken en polijsten bemoeilijkt of onmogelijk maakt.

Het aanbrengen kan gebeuren met een plakspaanl of op de traditionele manier met een houten spaan. De laagdikte van de Tadelakt moet ongeveer vijf tot zes millimeter zijn. Onmiddellijk na het aanbrengen wordt de Marokkaanse kalkmortel gladgestreken met de houten wrijfplank, een plastic spaan en de polijststeen. Alle uitwendige hoeken moeten worden afgerond met een diameter van twee tot drie centimeter, aangezien Tadelakt is gevoelig voor stoten zelfs na het uitharden. Na het aanbrengen moet de pleister maximaal 24 uur rusten (afhankelijk van de kamertemperatuur, de ondergrond en de dikte van de aangebrachte laag). De Tadelakt kalkstuc mag in die tijd echter niet uitdrogen. Indien nodig moet het worden bevochtigd met een spuitfles of tegen uitdroging worden beschermd met een plastic folie.

Als het pleisteroppervlak na de rustperiode nog enigszins vochtig aanvoelt, maar het pleister niet meer vlekt bij aanraking of aan de hand kleeft, is het juiste moment aangebroken om te polijsten. Daartoe wordt het pleisteroppervlak met een borstel, een spuitfles of een spons nat gemaakt met een oplossing van zeep en water en vervolgens met de polijststeen aangedrukt. Dit proces moet in totaal drie tot vier keer worden herhaald. Net als bij het pleisteren is het juiste moment voor het polijsten van groot belang. Te vroeg polijsten kan het oppervlak ruw maken of zelfs doen barsten. Als het oppervlak al te droog is, dit is te zien aan het feit dat het pleister lichter wordt, is goed polijsten niet meer mogelijk. Het polijsten gebeurt door de steen in een cirkel over het met zeepoplossing bevochtigde pleisteroppervlak te bewegen. De druk wordt bij elke polijstgang opgevoerd. Hoe vaker een Tadelakt oppervlak wordt gepolijst, hoe waterdichter het wordt. Wastafels, douchebakken of badkuipen moeten daarom ten minste vijf tot zes keer worden gepolijst. Ze kunnen ongeveer een week na het aanbrengen van Tadelakt worden gebruikt. Met vloeren daarentegen moet u iets meer geduld hebben en er pas na ongeveer 30 dagen op lopen – en dan nog alleen zonder schoenen vanwege hun gevoeligheid voor krassen.

Tadelakt een unieke beleving

Het maken Tadelakt is zeer tijdrovend desondanks kan een bekwame ambachtsman ongeveer vier tot vijf vierkante meter per dag produceren. Tadelakt oppervlakken zijn meestal licht golvend, wat komt door het polijsten met de steen en hebben vaak fijne haarscheurtjes. Deze kenmerken dragen bij tot het bijzondere karakter van echte Marokkaanse Tadelakt. Net als bij Sgraffito kunnen afzonderlijke patronen of randen in het oppervlak worden gekrast voordat het Tadelaktpleister hard wordt. Natuurlijk is meerkleurig werk ook mogelijk. Laat je fantasie de vrije loop, #welovekalk #easytadelakt #tadelakt

Wat heb je nodig?